Carta Cianaren inguruko oharrak 2. Zer gertatzen da auzoan?
Errebelatzea, revelare latinez, erakustea baino ez da. Batzuetan, argi izpi bakarrak josturen artean sartu eta lehen ezkutu zegoena ikustea ahalbidetzen du. Irudiaren gizartean, non dena prozesatua eta proiektatua dagoen, kanpora ateratzeko eta ikusteko tarte txikia dago.
Ikusmin horrek Carta Ciana sortzera eraman gintuen; Bilboko San Frantzisko auzoaren inguruan ezarritako kontakizunetatik aldentzeko ahalegina. Kuxkuxeatzea eta auzoan zer gertatzen den jakitea zen ideia, ondoren argazkilaritzaren eta hitzaren arteko joko batean islatzeko. Udaren helduerari eta kalera itzultzeari esker, aukera izan genuen horietatik noraezean ibiltzeko, gure auzokideekin berriro elkartzeko eta mintzatzeko, estaltzaileak diren hitzak gainetik kentzeko eta horien ordez auzoan sortutakoak eta ulertzen laguntzen dutenak hartzeko.
San Frantzisko auzoa ez da arazoak dituen bakarra, baina bada zeinean gehien adierazten diren. Baliteke bere zentraltasun geografikoaren eta gizarte ordenan duen kokapen periferikoaren arteko konbinazioak autofede zenbatezinen erdigunean bihurtu izana. Bertako biztanleek euren bekatuak ezabatu behar dituzte. Ordena liberalean barkamena ez dagoenez, kanporaketa da eurentzat zain dagoen patua.
Zaratatsua, zalapartatsua, nahasia… Eta boterearentzat, batez ere, irakurtezina. Gauza ugari gertatzen direla eta asko “ondo ez daudela” onartzeak nahikoa ez izaten jarraitzen du. Zeintzuk dira gertatzen diren gauzak? Nortzuk dira horien protagonistak? Eldarniozko ikerketa hau martxan jartzeko animatu gintuzten galderetako batzuk ziren horiek. Galdera horiek egiten, auzokide gisa behatzen eta, batez ere, leku komunetatik alde egiten.
Galdera horiek kliskagailu gisa erabilita, kanpoan aipatzen ez diren auzoko egunerokotasun txikien negatibo urdinak irudikatzen saiatzea erabaki genuen. Pibe basatiak 1, izkinan daudenak (eta azkenaldian hainbeste ez daudenak), eskolara doazen beste pibeen amak, ekonomia barrokoa, auzokide militanteak, poliziaren diziplinamendua, “beste auzo‑elkartea”ren auzokideak, txikizkako salerosketa… Kanpora atera eta behatu nahi genuen. Baita hemen baino ez dauden formak izendatzera jokatu ere. Hona entzun eta ikusi dugunaren aurrerapen txikia.
- Pibe basatiak: Auzoko izkinetan, margoturik baleude bezala, belauna tolestuta mantentzen dira pibe basatiak. Ziurtasun bakarra da joateko beste lekurik ez dutela. Mugikorra kargatu eta auzo-etxean tarte batez nabigatu, hamaiketako goiztiar baten bila igo edo jaitsi, eta gaua heltzean non lo egin bilatu. Egunaren gainerako orduak iskina eta zigarrotxo orduak dira, onenean ere. Egunak dituen ordu beste arazo izan ditzake.
- Bidalketatxoa: Hilabetearen azken egunetan mugimendu handiagoa dago auzoko zenbait lokaletan. ”Money Exchange” eta “Western Union” kartelak lokalen ateak estaltzen dituzten dozenaka eranskailuen gainetik nabarmentzen dira. Hileko egun horietan, emakumez osatutako hilera luzeak ikus daitezke, egindako lanaren ordainsaria dutenak eta euro batzuk gordailutzeko zain daudenak, zeinak dolarrak eta familia osoentzat mantenu izango diren.
- O mundo todo: Caetano Velosoren abesti ezagun batek Hego Amerikako metropoli handiena “mundu dena” izendatzen du. San Frantzisko, esan gabe doa, ez da Sao Paulo hiriburua, baina metro gutxitan, bere espaloietan mate-belar paraguaitarra, Indonesiako saltsa pikantea eta Senegalgo kakahuete-krema lortu ditzakezu. Bere 400 metro eskasak “Amazon”en edo “Aliexpress”en erosketen globalizazio isila eta antza antolatuaren B aldea bezalakoak dira.
- Ekonomia barrokoa2. San Frantzisko jendeen joan-etorri etengabea da. Paseko kalea, paseko auzoa eta azken finean, urbanoa baino ez. A priori euren artean benetan ezberdinak diren logikak, horiek nahastuz, artikulatzea ahalbidetzen duen muntadura da ekonomia barrokoa. Barrokoa dena —Bolivar Echevarría Verónica Gagon aipatuz— erresistentzia migratzailearen arte gisa. Barrokoa dena egiteko, pentsatzeko, nabaritzeko, borrokatzeko eta elkarrekin aritzeko modu nahastuen multzo gisa. Antolaketa horri esker, helduberriek aukera dute aurrerapen moduren batekin lotzeko. Auzoan jardutea bertatik ateratzeko modu gisa.
- Diziplinamendua atari zabalean. Buenos Aireseko kanpoaldean bezala, poliziak funtsezko papera betetzen du auzoan. Euren presentzia nabarmena eta nabaria da. Batzuetan kliskatu egiten du, bai bere ekimenagatik bai auzoa gainezkatzen delako. Bertan hasten dira erregistroak, atari irekiak eta galderak. Auzoan oso maiteak ez izan arren, behar bezain maiteak dira beti bertan egoteko.
- Bizartegia. Bizartegien berpizte kale hauetan hasi zen. Azken urteotan hainbeste ugaritu diren establezimendu hauek sozializatzeko ohitura berezia dira. Atentzioa eman digu eta gehiago jakin nahi dugu. Zertaz mintzatzen da Sanfrango bizartegietan?
- Eskaileretan ikusten duzun eta ozta-ozta agurtzen zaituen auzokide deseroso hori da Miribilla. Lefebvrek esan zuen maketatutako espazio urbanoaren —eta batzuetan eraikiaren, alboko auzoaren kasuan bezala— atzean ideologia baino ez dago, zentzu marxista klasikoan. Hau da, gauzen ordena fetitxe bihurtzen duen mamua, ondorengo eraldaketa eragozten duena. Miribilla erdi-mailako klasearen zabalketa da San Frantzisko auzo menderaezin eta kaotikoaren gainean. Lurralde argia, homogeneoa, segurua eta obedientea.
- Juguetes perdidos kolektiboak Buenos Aires Handiaren auzo periferikoen gazteentzako tailerrak ematen zituen. Eskualdearen gobernu progresisten azken urteetan, adingabeen hilketen kasuak Estatuaren segurtasun indarren esku errepikatzen ziren. “Katu erraza” izendatu zuten fenomenoa eta “pibeak” diskurtso eta eztabaida publiko askoren nahi gabeko protagonista bihurtu ziren.
- “Ekonomia barrokoa” maila Verónica Gagoren “La Razón Neoliberal” liburuaren funtsezko kontzeptuetako bat da.